Παλαιολιθική και Νεολιθική εποχή
Γνωρίζουμε ότι η Λέσβος είχε συνεχή κατοίκηση από τους προϊστορικούς χρόνους ακόμα. Κι αυτό λόγω του μεγέθους της (είναι το τρίτο μεγαλύτερο νησί σε έκταση στην Ελλάδα), λόγω της γεωγραφικής της θέσης, που είναι στρατηγικής σημασίας, καθώς βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από τα μικρασιατικά παράλια και ταυτόχρονα σε θέση να ελέγχει το Βόρειο Αιγαίο, αλλά και λόγω του φυσικού πλούτου της και της αυτάρκειάς της.
Εντυπωσιακά ευρήματα στο Λισβόρι, στη θέση Ροδαφνίδια, σε σωστική ανασκαφή του Πανεπιστημίου Κρήτης, μαρτυρούν την κατοίκηση για ικανό διάστημα στην περιοχή κάποιων μακρινών μας προγόνων (ίσως homo erectus), η οποία χρονολογείται πριν από 200 χιλιάδες χρόνια, την εποχή των παγετώνων δηλαδή (Παλαιολιθική εποχή)! Όταν όλες οι ήπειροι ήταν καλυμμένες από πάγους, οι άνθρωποι για να επιβιώσουν έβρισκαν καταφύγιο στα ελάχιστα μέρη που ήταν θερμά και πρόσφεραν τα απαραίτητα για την επιβίωση, δηλαδή τροφή και νερό. Ένα τέτοιο θερμό σημείο ήταν ο κόλπος της Καλλονής. Τα ευρήματα είναι τα μοναδικά από τη μακρινή εκείνη εποχή που έχουν βρεθεί στην ελληνική επικράτεια. Πρόκειται κυρίως για εργαλεία και όπλα, το πλήθος και το είδος των οποίων υποδεικνύουν ότι οι άνθρωποι του καταυλισμού αυτού ήταν τροφοσυλλέκτες και κυνηγοί. Αλίευαν κοχύλια από τον κόλπο της Καλλονής και κυνηγούσαν διάφορα θηράματα στη στεριά. Η διατροφή τους λοιπόν βασιζόταν σε ό,τι μπορούσαν να προμηθευτούν κατευθείαν από τη φύση. Οπωσδήποτε πάντως είχαν ανακαλύψει τη φωτιά, οπότε τη χρησιμοποιούσαν για να ψήνουν την τροφή τους.
Εντυπωσιακά ευρήματα στο Λισβόρι, στη θέση Ροδαφνίδια, σε σωστική ανασκαφή του Πανεπιστημίου Κρήτης, μαρτυρούν την κατοίκηση για ικανό διάστημα στην περιοχή κάποιων μακρινών μας προγόνων (ίσως homo erectus), η οποία χρονολογείται πριν από 200 χιλιάδες χρόνια, την εποχή των παγετώνων δηλαδή (Παλαιολιθική εποχή)! Όταν όλες οι ήπειροι ήταν καλυμμένες από πάγους, οι άνθρωποι για να επιβιώσουν έβρισκαν καταφύγιο στα ελάχιστα μέρη που ήταν θερμά και πρόσφεραν τα απαραίτητα για την επιβίωση, δηλαδή τροφή και νερό. Ένα τέτοιο θερμό σημείο ήταν ο κόλπος της Καλλονής. Τα ευρήματα είναι τα μοναδικά από τη μακρινή εκείνη εποχή που έχουν βρεθεί στην ελληνική επικράτεια. Πρόκειται κυρίως για εργαλεία και όπλα, το πλήθος και το είδος των οποίων υποδεικνύουν ότι οι άνθρωποι του καταυλισμού αυτού ήταν τροφοσυλλέκτες και κυνηγοί. Αλίευαν κοχύλια από τον κόλπο της Καλλονής και κυνηγούσαν διάφορα θηράματα στη στεριά. Η διατροφή τους λοιπόν βασιζόταν σε ό,τι μπορούσαν να προμηθευτούν κατευθείαν από τη φύση. Οπωσδήποτε πάντως είχαν ανακαλύψει τη φωτιά, οπότε τη χρησιμοποιούσαν για να ψήνουν την τροφή τους.
Εκατοντάδες χρόνια αργότερα οι άνθρωποι με μία και μόνη εφεύρεση αλλάζουν για πάντα την ιστορία του γένους μας, αλλά και του ίδιου του πλανήτη. Εφευρίσκουν τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Αντιλαμβάνονται ότι είναι προτιμότερο να καλλιεργούν τη γη και να παράγουν δημητριακά και λαχανικά, όπως επίσης να εκτρέφουν ζώα για το κρέας, το γάλα και το μαλλί τους, παρά να ψάχνουν να βρουν τροφή με αμφίβολα αποτελέσματα και ανθρώπινες απώλειες.
Το αμέσως επόμενο βήμα είναι η μόνιμη εγκατάσταση των έως τότε νομάδων και η εμφάνιση των πρώτων οικισμών και πόλεων. Στη Λέσβο έχουμε το θαυμάσιο παράδειγμα του παράκτιου οικισμού της Θερμής, ο οποίος χρονολογείται από τη Νεολιθική εποχή (3200- 2400 π.Χ.) και διέθετε ρυμοτομία με λιθόστρωτους δρόμους και οικοδομικά τετράγωνα. Η ύπαρξη αυτού του οικισμού ενισχύει την επιστημονική άποψη ότι στο Β.Α. Αιγαίο αναπτύχθηκε ένας προϊστορικός πολιτισμός τελείως αυτόνομος από τον κυκλαδικό, το μινωϊκό και το μυκηναϊκό με δικά του γνωρίσματα και χαρακτηριστικά. Όσον αφορά τη διατροφή, από τα οργανικά κατάλοιπα που βρέθηκαν (σπόροι και οστά ζώων), μαθαίνουμε ότι οι προϊστορικοί κάτοικοι της Θερμής καλλιεργούσαν δημητριακά, όσπρια, αμπέλια και ελιές, ενώ εξέτρεφαν χοίρους, βοοειδή και αιγοπρόβατα. Επίσης κυνηγούσαν ελάφια, αγριόχοιρους και ψάρευαν στη θάλασσα. Τελικά η Θερμή καταστράφηκε γύρω στο 1300 π.Χ. από μια μεγάλη πυρκαγιά και εγκαταλείφθηκε ολοκληρωτικά λίγους αιώνες πριν αναδυθούν οι πόλεις –κράτη στο νησί.
Το αμέσως επόμενο βήμα είναι η μόνιμη εγκατάσταση των έως τότε νομάδων και η εμφάνιση των πρώτων οικισμών και πόλεων. Στη Λέσβο έχουμε το θαυμάσιο παράδειγμα του παράκτιου οικισμού της Θερμής, ο οποίος χρονολογείται από τη Νεολιθική εποχή (3200- 2400 π.Χ.) και διέθετε ρυμοτομία με λιθόστρωτους δρόμους και οικοδομικά τετράγωνα. Η ύπαρξη αυτού του οικισμού ενισχύει την επιστημονική άποψη ότι στο Β.Α. Αιγαίο αναπτύχθηκε ένας προϊστορικός πολιτισμός τελείως αυτόνομος από τον κυκλαδικό, το μινωϊκό και το μυκηναϊκό με δικά του γνωρίσματα και χαρακτηριστικά. Όσον αφορά τη διατροφή, από τα οργανικά κατάλοιπα που βρέθηκαν (σπόροι και οστά ζώων), μαθαίνουμε ότι οι προϊστορικοί κάτοικοι της Θερμής καλλιεργούσαν δημητριακά, όσπρια, αμπέλια και ελιές, ενώ εξέτρεφαν χοίρους, βοοειδή και αιγοπρόβατα. Επίσης κυνηγούσαν ελάφια, αγριόχοιρους και ψάρευαν στη θάλασσα. Τελικά η Θερμή καταστράφηκε γύρω στο 1300 π.Χ. από μια μεγάλη πυρκαγιά και εγκαταλείφθηκε ολοκληρωτικά λίγους αιώνες πριν αναδυθούν οι πόλεις –κράτη στο νησί.
Φωτό: Άντζελα Κοντού από τον αρχαιολογικό χώρο της Θερμής Λέσβου