Ο Μεσότοπος είναι ένα χωριό εκεί στα νοτιοδυτικά, από την ηφαιστειογενή μεριά, την άνυδρη, ανάμεσα σε τεράστιες καλντέρες, λόφους με βραχώδεις κορφές και γυμνές πλαγιές με ελάχιστη βλάστηση.
Οι κάτοικοι στα μέρη αυτά, που δεν διέθεταν κάμπους με πλούσια χώματα, παρά πλαγιές επικλινείς σπαρμένες με πέτρες και χώμα λίγο, από αιώνες πάλευαν για την επιβίωσή τους καλλιεργώντας με υπομονή και αφοσίωση κάθε εκατοστό από το λιγοστό χώμα που τους αναλογούσε. Κατά κύριο λόγο φύτευαν όσπρια και δημητριακά. Ένα από αυτά ήταν ο φάκος, αλλιώς το λαθούρι, που μαζί με τα φασόλια, τα ρεβίθια, το σιτάρι και το κριθάρι αποτελούσαν τη βάση της διατροφής τους.
Το λαθούρι ανήκει στα ψυχανθή φυτά, με μεγάλη θρεπτική αξία και εύκολο στην καλλιέργεια, μιας και αντέχει σε εδάφη φτωχά και άνυδρα. Οι γιαγιάδες στον Μεσότοπο μαγείρευαν τον φάκο σε μορφή σούπας, κάπως σαν τις φακές, αλλά και σε μορφή φάβας, πολτοποιημένο δηλαδή. Πέρσι οι γονείς μου αποφάσισαν να αναβιώσουν το φτωχικό εκείνο φαγάκι των παιδικών τους χρόνων. Έψαξαν και βρήκαν σπόρο φάκου, γιατί στο μεταξύ, στα μέρη μας τουλάχιστον, εγκαταλείφθηκε η καλλιέργεια αυτή και ήθελε ψάξιμο να βρεθεί ο σπόρος. Στη συνέχεια ο πατέρας μου τον φύτεψε και στην κατάλληλη στιγμή έκανε τη συγκομιδή.
Βασική προϋπόθεση για το μαγείρεμα του φάκου ήταν να είναι χονδροαλεσμένος και χωρίς το φλούδι του. Πώς το κατάφερναν αυτό; Είχαν χειροκίνητο μύλο, που αποτελούνταν από δυο στρογγυλές μυλόπετρες, εκ των οποίων η μία, η επάνω, διέθετε μια μεταλλική χειρολαβή για το χειρισμό της. Υποθέτω ότι η τεχνική αυτή θα κατάγεται από τα βάθη των αιώνων, εφόσον τη χρήση της πέτρας ως εργαλείο ο άνθρωπος την κατέκτησε στην Λίθινη εποχή!
Εν πάση περιπτώσει, το πατρικό μου διέθετε πάντα έναν τέτοιο πέτρινο μύλο, κατασκευασμένο από τα χέρια του παππού Σταύρου. Δείτε στις φωτογραφίες πώς γίνεται το άλεσμα και ακολουθεί και η συνταγή.
1 φλυτζάνι φάβας
1 κρεμμύδι μικρό
3 κουταλιές λάδι
αλάτι
ρίγανη
Εντωμεταξύ αν θέλουμε να τη σερβίρουμε "παντρεμένη", κάνουμε το εξής:
Μέχρι να βράσει η φάβα, σε ένα τηγανάκι ρίχνουμε το κρεμμύδι μας μέτρια κομμένο και το σωτάρουμε στο λάδι σε χαμηλή φωτιά, ώσπου να μαραθεί, να καραμελώσει και να πάρει λίγο χρώμα. Προσοχή να μη μας καεί, γιατί τότε θα μυρίζει άσχημα και θα είναι ακατάλληλο. Ρίχνουμε λοιπόν το σωταρισμένο μας κρεμμύδι μέσα στην πολτοποιημένη φάβα, αλατίζουμε, ανακατεύουμε και αφήνουμε να πάρουν μια βράση μαζί. Κλείνουμε τη φωτιά. Αφήνουμε τη φάβα να ξεκουραστεί για 10 λεπτά και σερβίρουμε. Ταιριάζει πολύ με θαλασσινά.